Çanakkale’nin Tek Kadın Milletvekili: Zekiye Gülsen

1969 yılında yapılan seçimlerde Çanakkale’den milletvekili seçilen Zekiye Gülsen, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verdiği hayat hikâyesini şöyle belirtmekteydi:

“1918 yılında Lâpseki’de doğdum. İlk tahsilimi Lâpseki’de yaptım. Orta tahsilimi Çanakkale’de yaptım. Edirne Öğretmen Okulu’nun 1938 yılında mezun oldum. Daha sonra Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdim. Bir süre sonra da Münih Üniversitesi pedagoji bölümünde Özel Eğitim İhtisası yaptım. Çeşitli kademelerde öğretmenlik ve okul müdürlüğü yaptım. Hacettepe Tıp Fakültesi Çocuk Psikolojisi’nde uzman olarak çalıştım. Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Birimi Şube Müdürü iken 12 Ekim 1969 tarihinde yapılan genel seçimlerde Çanakkale’den milletvekili seçildim.”

Zekiye Gülsen, Meclise verdiği bu özgeçmişi ile aslında Çanakkale açısından bir ilki gerçekleştirmişti. Çünkü o tarihe kadar Çanakkale’de TBMM’ne bir kadın milletvekili seçilmemişti. O bir ilkti. 1973 seçimlerinde de tekrar Çanakkale’den milletvekili seçilerek Meclis’teki çalışmalarını sürdürdü. Gülsen’in bu görevi 1977 yılına kadar devam etti. Cumhuriyet tarihinde bugüne kadar başka bir kadın Çanakkale’den milletvekili seçilemedi.

5 Aralık 1934 tarihinde kadınlara seçme seçilme hakkı verilmesinden kısa bir süre sonra 1935 yılı seçimlerine başlandı. 8 Şubat 1935 Cuma günü başlayan seçimlerde halk önce ikinci seçmenleri belirledi ve bunlar da sonra milletvekillerini seçtiler.

Kadınların da oy verdiği seçimde yine Çanakkale’den; Mehmet Şükrü Yaşin, Ziya Gevher Etili, Ahmet Cevat Emre, Hilmi Ergeneli ve Doktor Mustafa Bengisu milletvekili oldular. Ve kadınların katıldığı ilk seçimlerde Çanakkale’den hiç kadın aday yoktu. Bu durum 1950 seçimlerine kadar devam etti.

14 Mayıs 1950 seçimlerinde ilk kez Çanakkale’den kadınlar da milletvekili adayı oldular. Bu seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi’nden milletvekili aday adayı olarak Amerika’da bulunan Nezahat Şavran başvuruda bulundu. Ancak Şavran milletvekili adayı olarak belirlenmedi.

15 Mayıs 1950 seçimlerinde Demokrat Parti de Çanakkale’den kadın aday göstermedi. Bu seçimlerde tek kadın milletvekili adayı Şükrüye Yener’di. Şükrüye Yener ise ancak bağımsız aday olarak seçimlere katılabildi. Uzun yıllar ebe olarak çalışmış olan Şükrüye Yener seçimlerde başarı gösteremedi.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kadın milletvekili olarak seçilmek 27 Mayıs 1960 İhtilali’nden sonra Öğretmen Zekiye Gülsen’e nasip oldu. İhtilal sonrasında Zekiye Hanım’ın havacı subay olan eşi silahlı kuvvetlerden emekli edildi. Zekiye Hanım’ın politik macerası da bundan sonra başladı. Zekiye Hanım yetim bir çocuktu. Annesi genç bir yaşta ölmüş, babası savaşlara katılmış ve yaralanmış. Çocuklarına baksın diye babası tekrar evlenmişti. Zekiye Hanım, bir erkek çocuk gibi yetişmişti. Hayali “doktor” olmaktı. Ancak babasının sözünü tutmak için “öğretmen” olmayı tercih etti.  Öğretmen Okulu’nu bitirdikten sonra köylerde öğretmen olarak göreve başladı. Çanakkale’de eşi ile tanıştı ve evlendi. Eşinin görevi nedeniyle Ankara’ya gitmek zorunda kaldı.

Çanakkale’de görev yaptığı sırada Tevfik İleri ile tanıştı. Tevfik İleri çalışkan ve güzel nutuk söyleyen bir kimseydi. 1950 seçimlerinde milletvekili seçildi. Bir süre sonra da Milli Eğitim Bakanı oldu. Bu sırada Zekiye Gülsen özel bir anaokulu açmıştı. Burada çocuklara pedagojik kurallar çerçevesinde özel eğitim veriliyordu. Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri bu eğitimin yaygınlaştırılmasından yanaydı. O amaçla da Zekiye Gülsen’i Almanya’ya ihtisas yapması için ikna etti. Tam bu sırada Alman Cumhurbaşkanı ile Başbakan Adnan Menderes örnek eğitim kurumu olarak Zekiye Gülsen’in Ankara’daki okulunu ziyaret ettiler. Adnan Menderes, bu ziyaret sırasında “Çocuklar geleceğimiz, ümidimiz. Öğretmenler medar-ı iftiharımız” diyerek Zekiye Hanım’ın özel okulu hem çok beğendiğini hem de Zekiye Hanım’ın bu girişiminden memnun olduğunu dile getirdi.

Zekiye Hanım, daha sonra Almanya’da Goethe Enstitüsü’ne gitti. Ancak orada bulunduğu sırada 27 Mayıs İhtilali gerçekleşti. Zekiye Hanım apar topar Türkiye’ye döndü. Bu acele dönüşünde hiç şüphesiz kızının mektubu etkili oldu. Zekiye Gülsen “Yamalı Bohçam” adıyla kaleme aldığı anılarında bu konuda şunları yazmaktadır:

“Sevgili Anneciğim,

Sana acele ve kısa yazıyorum. Türkiye’de ihtilal oldu. Babam çok üzgün, hiç konuşmuyor. Senin için zor olacak; ama bir gün için de olsa mutlaka gelmelisin”

27 Mayıs İhtilali sonrasındaki yaşananlar Zekiye Gülsen’i politikaya sürükledi. Askeri idaresinin gölgesinde 1961 seçimleri yapıldı. Zekiye Gülsen, 1969 seçimlerinde Adalet Partisi’nden milletvekili adayı oldu ve Meclise girdi. Partisi ikinci kez iktidara geldi ancak 12 Mart 1971 Muhtırası ile Başbakan Süleyman Demirel istifa etmek zorunda kaldı. Tarafsız Başbakanların idaresinde yaklaşık iki yıl idare edilen Türkiye’de 1973 yılında tekrar seçim dönemine girildi. 1973 yılında yapılan seçimlerde de milletvekili adayı olan Zekiye Gülsen, ikinci kez Çanakkale’den kadın milletvekili olarak TBMM’de görev aldı. Politik yaşamı 1977 yılında sona erdi. Ömrünün kalan kesimini eğitime ve deneyimlerini paylaşmaya adadı. Bu arada eşini yitirdi.

Milletine bir şeyler yapabilmek için sürekli koşuşturan, bu uğurda zaman zaman ailesini de ihmal ettiğini belirten Zekiye Gülsen yaşam mücadelesini “Yamalı Bohçam” adlı kitapta kaleme aldı.

Çanakkale’nin bugüne kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki tek kadın milletvekili Zekiye Gülsen 20 Temmuz 2013 tarihinde yaşama veda etti.

Atatürk tarafından, kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkının verilmesinin yıl dönümünde Çanakkale’den bugüne kadar seçilen tek kadın milletvekili olan Zeki Gülsen’i rahmet ve şükranla anıyorum.