2. Dünya Savaşı Sırasındaki Depremde Ayvacık ve Köyleri Yerle Bir Olmuştu

1944 yılı Ekim ayında 2.Dünya Savaşı bütün hızıyla devam ediyordu. Olası bir saldırı karşısında 1939’dan beri Çanakkale’nin bütün ilçeleri askeri birliklerle doluydu. Çanakkale şehir merkezinin nüfusu üçe katlanmış vaziyetteydi. Takvim 6 Ekim Cuma gününü gösteriyordu. Saat 5.35’te şiddetli bir yer sarsıntısı Çanakkale ve Balıkesir vilayetlerinin her tarafından hissedildi. Depremin merkezi Edremit Körfezi’ydi. O nedenle en çok hasar Balıkesir’in Havran, Edremit, Ayvalık ve Çanakkale’nin Ayvacık ilçelerinde görüldü.

Çanakkale Valisi Fehmi Vural, ilk bilgileri alıp bir durum değerlendirmesi yaptıktan sonra İçişleri Bakanlığı’na bir telgraf çekerek gerekli bilgileri verdi. Vali Vural telgrafında şöyle diyordu:

“1. Bu sabah saat 05’i 35 geçe vilayet mıntıkasında 25 saniye süren şiddetli bir yer sarsıntısı olmuştur.

2. Ayvacık kazasının telefon telleri koptuğundan henüz 19 köyden haber alınabilmiş ve buna nazaran beş köy tamamen yıkılmış ve diğer yerlerde de ağır hasarlar vukubulmuş olduğu, şimdiye kadar alınan haberlere göre16 ölü, 20 kadar yaralı bulunduğu ve Küçükkuyu Jandarma Karakolu’nun yıkıldığı, Ayvacık Kaymakamlığı’ndan telefonla bildirilmiş ve vilayetten imdat yetişinceye kadar 4623 nolu kanun mucibince icap ed en tedabirin derhal alınması emredilmiştir.

3. Vilayet Sıhhat Müdürü, hastane operatörü, hükümet tabibi ve sıhhiye memurları ve Nafia (Bayındırlık) Müdür ve Mühendisleri ile beraber icabı kadar çadır ve sıhhi malzeme ile bizzat Ayvacık mıntıkasına hareket edildiği,

Kolordu Komutanı ile de derhal temasa geçilerek imdadı sıhhiye otomobili çadır ve askeri doktorların da muavenetinin temin olunduğu ve alınacak malumatın peyderpey bildirileceği arz. Çanakkale Valisi Fehmi Vural”

Çanakkale Valisi bu telgrafından hemen sonra yola çıktı ve Ezine’ye geldi. Ezine’de deprem hafif hafif hala devam ediyordu. Ezine’de iki okul, bazı özel binalar ve evler yıkılmıştı. Birçok bina da önemli hasara uğramıştı. Vali hemen eğitim ve öğretimi tatil etti. Ezine’de bulunan Tümen Komutanıyla bir durum değerlendirmesi yaptıktan sonra Tümende bulunan doktor ve hasta bakıcılar ile çadır ve yiyecek dolu kamyonlarla Ayvacık’a hareket etti. Yanına ayrıca jandarma birliklerini de aldı. Ezine’deki durumu da telgrafla İçişleri Bakanlığı’na bildirdi.  Vali Fehmi Vural ve Tümen Komutanı kısa bir süre sonra Ayvacık’a ulaştı. İki saatlik bir çalışma sonunda Ayvacık kaza merkezi ve bağlı 63 köyden deprem hakkında yeterli bilgiyi aldı. Buna göre; Küçükkuyu nahiye merkezinde üç ölü, bir yaralı, Çetmi Köyü’nde üç ölü bir yaralı, Sazlı Köyü’nde dört ölü bir yaralı, Kayalar Köyü’nde bir ölü, iki yaralı, Paşaköy’de dört ölü, dört yaralı, Bergaz’da bir ölü, Bektaş Köyü’de iki yaralı ve Kocaman Köyü’nde onaltı ölü ve ondokuz yaralı vardı. Vali hasar gören köyleri üç bölgeye ayırarak ikişer doktor, yeterli miktarda sıhhiye memuru ve gerektiği kadar kurtarma ekibi ve eczacı görevlendirdi. Ayrıca hemen ekmek, peynir ve zeytinden ibaret yiyecek maddesi gönderdi. Bu ekipleri Ayvacık Kaymakamının emrine verdi ve Jandarma Komutanları da sağlık ve kurtarma ekiplerine yardımcı olacaklardı. Jandarma birliklerini de buna göre ayırarak gerekli talimatları verdi. Ağır yaralılar için Ayvacık reviri ve Ezine Askeri Hastanesi’nde yataklar hazır hale getirildi ve rahatça nakilleri için vesait gönderildi. Köylerde maddi hasarı fazla olduğu ve açıkta kalan halkın ibadesi için ilk partide beşyüz çadıra ihtiyaç olduğu anlaşılmış ve o sırada elde bulunan yirmi çadır kafi gelmeyeceği için askeri birlikler halen tatbikatta bulunduğundan onlardan temin edilmesi de imkan dâhilinde bulunmadığından Kızılay’dan şimdilik beşyüz çadır ve beşbin lira para istendi. Vali, hasar gören köylerden ve telefonla muhtarlarla yaptığı tahkikata göre hasara uğrayan evlerin çok sayıda olması sebebiyle hükümetten hemen duvarcı ustası istedi. Vali Ayvacık’ta bu işleri organize ettikten ve gerekli emirleri verdikten sonra yine yanında Tümen komutanı olduğu halde köylere hareket etti. Ayvacık Kaymakamı hasta olduğu için o bölgeyi Vali adım adım gezdi. Beş-altı saat içinde Saidiye, İlyasfakı köyleri ile hasar ve ölümlerin fazla olduğu Paşaköy’ün durumunu yakından inceledi. Birinci bölge olarak gruplandırılan ve 150 haneden oluşan Paşaköy’de bütün evler harap olmuş ve halk açıkta kalmıştı. Vali elinde bulunan yirmi çadırı on tanesini Paşaköy’e verdiği gibi ekmek, peynir ve zeytin ile geçici iaşeleri temin edildi. Enkaz altında bütün hane ve sokakları bizzat gezerek bu köylerdeki yaralılardan ikisi Ayvacık dispanserine gönderdi. Diğer ikisi de mahallinde tedavi altına alındı. Yine bölgede 140 haneli Bergaz’ın 20 hanesi tamamen 6 hanesi kısmen, 96 haneli Babakale Köyü’nün 73 hanesi tamamen 22 hanesi kısmen, 131 haneli Behram Köyü’nün 60 hanesi tamamen, 150 haneli Tamış Köyü’nün 70 hanesi tamamen yıkılmış ve 80 haneli Saidiye Köyü’nde evlerin tamamı hasar görmüştü. Bu köylere derhal kısmen yiyecek yardımı yapılabildi. Diğer bir kısmı için de Ayvacık’ın askeri fırınlarında pişirilecek olan ekmekler sabahı erken saatlerinde gönderilerek ihtiyaçları temin edilecekti.  İkinci bölge içerisinde yeralan 168 haneli Sazlı Köyü ile 150 haneli Kozlu, 120 haneli Büyükhusun, 120 haneli Kayalar köylerinin tamamen ve 224 haneli Ahmetçeli (Ahmetçe) Köyü’nün 168 hanesi harap olmuş ve 50 haneli Demirci Köyü ile 25 haneli Hüseyinfakı Köyü’nün bazı hanelerinin de hasara uğradığı anlaşılmıştır. Bu bölgeye derhal bir askeri doktor ve bir sıhhiye memuru, subay gönderilerek yaralılar Ayvacık dispanseri ile Ezine Askeri Hastanesi’ne sevk edilmiştir.  Üçüncü bölge olan Küçükkuyu bölgesinde; 170 haneli Büyükçetmi Köyü tamamen, 64 haneli Arıklı Köyü’nün 57 hanesi tamamen ve 130 haneli Küçükkuyu nahiye merkezinin 6 hanesi tamamen ve 26 hanesi kısmen harap olmuştur. Bu bölgede açıkta kalanlara ve yaralıların Ayvacık ve Ezine’ye sevki gerçekleştirilmiştir. Vali Fehmi Vural, geceyi Ayvacık’ta geçirerek şartları yerinde görmüş ve ertesi günü tekrar Küçükkuyu bölgesine girmişti.  2.Ordu Müfettişi Abdurrahman Nafiz Gürman da deprem konusunda bir rapor hazırlayarak Milli Savunma Bakanlığı’na göndermişti. 6 Ekim 1944 Cuma günü meydana gelen depremde Balıkesir vilayetinden sonra en büyük hasara gören ikinci vilayet Çanakkale olmuştu.  Deprem Balıkesir ve Çanakkale’nin yanında Manisa, İzmir, Tekirdağ, Bursa, Kırklareli, Kocaeli ve Konya’da da hissedilmişti.