Tekâlif-i Milliye Nedir, Ne Anlama Gelir?

Mustafa Kemal Paşa, Başkomutanlık Kanunu’nun kabul edilmesinden hemen sonra 7-8 Ağustos 1921 tarihlerinde Ordunun ihtiyacı olan malzeme ve insan gücünü temin etmek için on maddeden oluşan “Tekâlif-i Milliye Emirlerini” (Ulusal Yükümlülükler) yayınladı.

Bir Numaralı Emir: Her ilçede kaymakamın başkanlığı altında, mal müdürü ve ilçenin en büyük askeri amiri ile idare meclisi, belediye ve ticaret odalarının seçtikleri ikişer üyeden oluşan “Tekâlif-i Milliye Komisyonları” kurulacaktır. Bu komisyonlara mahalli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri Merkez Kurullarından iki üye ile köylerde imamlar ve muhtarlar tabii üye sıfatıyla katılacaklardır. Tekâlif-i Milliye Komisyonları derhal toplantılara başlayacak ve hiçbir komisyon üyesine hizmetlerine karşılık ücret ödenmeyecektir. Ayrıca, her komisyon iki ay süre ile askeri hizmetleri geri bırakılmak üzere altı memur çalıştıracaktır.

Tekâlif-i Milliye Komisyonları, savaş ekonomisine giren ve Tekâlif-i Milliye Emirlerinde belirtilen malları toplayarak kendisine bildirilen cepheye gönderecek, ayrıca emirlerin hizmet yükümlülüğü taşıyan hükümlerini uygulayacaktır. Komisyon üyelerinden görevinde ihmal gösterenler, vatana ihanet suçu işlemiş sayılarak ona göre cezalandırılacaktır.

İki Numaralı Emir: Şehirler ve kasabalar ve köylerdeki her ev birer kat çamaşır (kilot ve fanila veya benzeri iç giyimi), birer çift çorap ve birer çarık hazırlayarak belirli süre içinde komisyona teslim edecekti. Ordu ihtiyaçlarında kullanılacak bu giyeceklerin, mahalli özellikler göz önünde tutularak hazırlanmasına dikkat edilecekti

Üç Numaralı Emir: Tüccar ve halk elinde bulunan çamaşırlık bez, Amerikan, patiska, pamuk, yıkanmış ve yıkanmamış yün ve tiftik, erkek elbisesi yapımına yarayan her türlü kışlık ve yazlık kumaş, kösele, taban astarlığı, sarı ve siyah meşin, sahtiyan, mamul veya yarı mamul çarık, fotin, demir kundura çivisi, tel çivi, kundura ve saraç ipliği, nal, nal yapımında kullanılan demir, mıh, yem torbası, yular, belleme, kolan, kaşağı, gebre, semer ve urganların % 40’I Tekâlif-i Milliye Komisyonlarına teslim edilecekti. Teslim edilen malların bedelleri daha sonra devlet tarafından ödenecekti.

Dört Numaralı Emir: Tüccar ve halkın elinde bulunan mevcut buğday, un, saman, arpa, kuru fasulye, bulgur, nohut, mercimek, koyun, keçi, kasaplık sığır, şeker, gazyağı, pirinç, sabun, tereyağı, zeytinyağı, tuz, çay ve mum stoklarının % 40’ına ordu adına el konulacaktı. El konulan malların paraları daha sonra devlet tarafından ödenecekti.

Beş Numaralı Emir: Ordu ihtiyacı için evvelce alınan taşıt araçlarının dışında, halkın elinde kalan her türlü taşıt aracıyla (at arabası, yaylı, öküz arabası, kağnı, at, eşek, katır, deve, deniz motoru, taka) halk ayda bir defa olmak üzere ve 100 kilometreyi geçmemek şartı ile orduya ait malzemeyi istenen yere kadar taşıyacaktı. Taşıma hizmetleri parasız yürütülecek, kimseye ücret ödenmeyecekti

Altı Numaralı Emir: Ülkeyi terk etmiş olanların hazineye geçmiş olan mallarından ordu ihtiyacına yarayacak olanlara el koyulacaktı.

Yedi Numaralı Emir: Halkın elinde bulunan savaşta kullanılabilecek her türlü silah ve cephane en çok üç gün içinde Tekâlif-i Milliye Komisyonlarına teslim edilecekti. El konulan silah ve cephane için ücret ödenmeyecekti.

Sekiz Numaralı Emir: Halkın, tüccarın ve nakliyecilerin elinde mevcut benzin, vakum, gres yağı, makine yağı, don yağı, saatçi ve taban yağları, vazelin, otomobil lastiği, kamyon lastiği, lastik yapıştırıcı solüsyon, buji, soğuk tutkal, Fransız tutkalı, telefon makinesi, kablo, çıplak tel, pil, tecrit edici madde ve bunlara benzer malzeme ile sülfürik asit stoklarının % 40’ına ordu adına el konulacaktı. Alınan mal ve malzemenin bedelleri daha sonra sahiplerine ödenecekti.

Dokuz Numaralı Emir: Demirci, marangoz, dökümcü, tesviyeci, saraç ve araba yapan esnaf ile imalathaneler tespit edilecek, bunların üretim, onarım ve yapım güçleri hesaplanacaktı. Ayrıca kasatura, kılıç, mızrak ve eyer yapabilecek zanaatkârlar aranıp tespit edilecekti. Yukarıda belirtilen esnaf, imalathane ve zanaatkârlar savaş araç ve gereçleri üretim, onarım ve yapımı ile görevlendirilecekti. Devamlı görevlendirilenlere geçimlerine yetecek ücret ödenecekti.

On Numaralı Emir: Evvelce halka bırakılmış bulunan dört tekerlekli yaylı araba, dört tekerlekli at ve öküz arabalarının bütün teçhizat ve koşum hayvanları dâhil olmak üzere % 20’si; binek at, top çekebilecek hayvanlar, yük taşıma atı, katır, eşek ve develerin yüzde yirmisi ordu adına alınacaktı. Bütün bu alınanların bedeli sonradan ödenecekti.

Tekâlif-i Milliye Emirleriyle halka yüklene sorumluluklar şöyle gruplanabilir:

1.Halk istenen bazı malları devlete verecek. Bu “mal şeklinde (ayni) ödenen vergi” demektir.

2.Halk ve tüccar elinde bulunan bazı mamul ve yarı mamul malların % 40’nı devlete verecek, bunların bedelleri ileride ödenecek. (Veresiye satış yöntemi)

3.Halk elindeki taşıt araçlarıyla orduya ait malzemeyi parasız taşıyacak.(Hizmet vergisi uygulaması)

4.Ülkeyi ter etmiş olanların mallarından ordu ihtiyacına yarayacak olanlara el konacak. (Medeni hukukta yer alan terk edilmiş malın bulana ait olacağı ve miras hukukunda yer alan mirasçı bırakmadan ölenlerin mallarının devlete intikal edeceği ilkesi)

5.Halkın elinde bulunan savaşta kullanılabilir bütün silah ve cephaneye el konacak.(Müsadere usulü. Günümüzde yasak silahların yakalanması durumunda el konulması uygulamasına benzemektedir)

6.Bazı sanat erbabı ve bazı imalathaneler belirli işleri yapmak ve belirli malları imal etmekle görevlendirileceklerdi.(Belirli bir para verildiğinden zorla çalışma sisteminden farklıdır).

“Tekâlif-i Milliye Emirleri” veya “Ulusal Yükümlülükler” adı verilen bu emirler “ulusun en son kaynakları” ile “işgalleri sona erdirmek” ve “vatanı kurtarmak” için giriştiği “var olma savaşı” için Başkomutan Mustafa Kemal Paşa tarafından alınan tedbirlerdir.